อุทยานศรีน่าน นำร่องนวัตกรรมทางสังคมของ สกสว. หนุนให้ชุมชน นักท่องเที่ยวใช้จาน ชามจากกาบไผ่ และใบตองตึง ของชุมชนแทนการใช้พลาสติก ตามนโยบาย “อุทยานปลอดพลาสติก” ดีเดย์แล้วต้อนรับปีหนู เมื่อวันที่ 1 มกราคม 2563
นายบัณฑิต ฉิมชาติ หัวหน้าอุทยานแห่งชาติศรีน่าน จ.น่าน กล่าวว่า ตามที่คณะรัฐมนตรี (ครม.) มีมติเห็นชอบตามที่ กระทรวงทรัพยากรธรรมชาติและสิ่งแวดล้อม (ทส.) เสนอกลไกการขับเคลื่อนการงดใช้ถุงพลาสติก เพื่อลดและเลิก ใช้พลาสติกแบบใช้ครั้งเดียวในเขตอุทยานแห่งชาติทุกแห่งทั่วประเทศเริ่ม 1 มกราคม 2563 นั้นในส่วนนี้ อุทยานศรีน่าน ได้เตรียมความพร้อมไว้ในระดับหนึ่ง และได้ทำการประชาสัมพันธ์กิจกรรมรณรงค์งดใช้ ถุงพลาสติก หรือ พลาสติกชนิดใช้ครั้งเดียว และ กิจกรรม “ขยะคืนถิ่น” โดยนักท่องเที่ยวสามารถติดต่อขอรับ Green Heart Passport สะสมตราประทับแลกรับรางวัล ตามกติกา “ไม่สร้างขยะ” ใช้ปิ่นโตใส่อาหาร ใช้ถุงผ้า แทนถุงพลาสติก ขณะเดียวกันทางอุทยานศรีน่านได้เตรียมแก้วน้ำกระบอกไม้ไผ่ จาน-ชาม ภาชนะที่ทำจาก กาบไม้ไผ่ ใบกล้วย และใบตองตึง ผลิตภัณฑ์ชุมชนรอบๆอุทยานศรีน่านไว้บริการนักท่องเที่ยว
ล่าสุดเมื่อปีที่ผ่านมา ทางชุมชนรอบๆอุทยานศรีน่าน ทำงานร่วมกันของอุทยาน จุฬาลงกรณ์ มหาวิทยาลัย นำโดย ผศ.ดร.เขมรัฐ เถลิงศรี และคณะ เข้ามาทำวิจัย “นวัตกรรมทางสังคมเพื่อส่งเสริมวิถีชีวิตเกษตรกรบนพื้นที่สูงสู่ความยั่งยืน” โดยการสนับสนุนของ สำนักงานคณะกรรมการส่งเสริมวิทยาศาสตร์ วิจัยและนวัตกรรม (สกสว.) ในพื้นที่ บ้านวนาไพร บ้านหนองผำ และบ้านน้ำปี้ ต.ศรีษะเกษ อ.นาน้อย จ.น่าน ซึ่งเป็นหมู่บ้านที่อยู่ติดกับอุทยาน ทำการวิจัยกาบไผ่ และใบตองตึง เื่อทำเป็นผลิตภัณฑ์ “จาน ชาม กาบไผ่ และใบตอง” ขึ้นมา ซึ่งคนในชุมชนทำแล้ว และเริ่มใช้แล้วเมื่อวันที่ 1 มกราคม 2563 หรือในช่วงปีใหม่พอดี
ผศ.ดร.เขมรัฐ ในฐานะหัวหน้าโครงการ บอกว่า ผลิตภัณฑ์กาบไผ่และใบตองตึง เป็นกระบวนการ พัฒนาต้นแบบของนวัตกรรมทางสังคมเพื่อนำไปสู่การเปลี่ยนแปลง เพราะการค้นหาต้นแบบที่เหมาะสม จะนำไปสู่ การพัฒนาและทดสอบ 3 กิจกรรม คือ ต้นแบบการจัดการน้ำ ต้นแบบการจัดการข้าวต้นแบบ การทำอาชีพเสริม
สำหรับผลิตภัณฑ์กาบไผ่และใบตองตึง อยู่ระหว่างการพัฒนาเครื่องขึ้นรูปภาชนะของพระอาจารย์วิจิตร วัดถ้ำกระบอก อ.พระพุทธบาท จ.สระบุรี และ ผศ. ดร. สุพิณ แสงสุข สำนักวิชาทรัพยากรการเกษตร จุฬาลงกรณ์มหาวิทยาลัย ทั้งในส่วนของคุณภาพ รูปแบบ และลดต้นทุนการผลิต ที่ปัจจุบันบ้านวนาไพรผลิตชามกาบไม้ไผ่ได้ ประมาณ 200 ใบ เฉลี่ยต้นทุนใบละ 2 บาท ซึ่งถือว่าน้อย ไม่เพียงพอ กับความต้องการของนักท่องเที่ยวที่อุทยานศรีน่าน ในช่วง ฤดูหนาวนี้ และต้นทุนที่ยังสูงกว่าท้องตลาดประมาณ เท่าตัว
อย่างไรก็ดี ผลสัมฤทธิ์ที่ทีมวิจัยคาดว่าจะได้รับ คือ การเปลี่ยนแปลงพฤติกรรมและทัศนคติของเกษตรกร และการจัดการทรัพยากรธรรมชาติระหว่างชุมชนกับอุทยาน (co-management) โดยชุมชนที่อยู่รอบอุทยาน จะรักษาทรัพยากรให้อุดมสมบูรณ์ ในขณะที่อุทยานสามารถส่งเสริมอาชีพเสริมสำหรับชุมชนอีกทางหนึ่งด้วย