โครงการฟาร์มกระบือทันสมัย (Buffalo Modern Farm: BMF) โดย มูลนิธิเจริญโภคภัณฑ์ (ซีพี) ได้รับรางวัล “นักวิจัยดีเด่นด้านกระบือไทย” ประจำปี 2568 ในสาขาผลงานด้านบริการวิชาการ ซึ่งเป็นหนึ่งในรางวัลเกียรติคุณ “ศาสตราจารย์เกียรติคุณ ดร.จรัญ จันทลักขณา” จากการประชุมวิชาการสัตวศาสตร์แห่งชาติ ครั้งที่ 13 และการประชุมภาคีเครือข่ายสัตวศาสตร์แห่งประเทศไทย ครั้งที่ 17 จัดโดยสมาคมสัตวบาลแห่งประเทศไทย ในพระราชูปถัมภ์ สมเด็จพระเทพรัตนราชสุดาฯ สยามบรมราชกุมารี ร่วมกับเครือข่ายสถาบันการศึกษาด้านสัตวศาสตร์ทั่วประเทศ จัดขึ้นเมื่อวันที่ 23 กรกฎาคม 2568 ณ โรงแรมเดอะกรีนเนอรี่ รีสอร์ท เขาใหญ่ จังหวัดนครราชสีมา

รางวัลนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อยกย่องหน่วยงานหรือบุคคลที่มีผลงานโดดเด่นในการพัฒนากระบือไทย ทั้งในด้านงานวิจัย บริการวิชาการ และการส่งเสริมองค์ความรู้สู่ชุมชน โดยมี นายสุพชัย ปัญญาเอก ผู้จัดการโครงการฟาร์มกระบือทันสมัย (BMF) พร้อมคณะทำงานเข้ารับรางวัลดังกล่าว

นายสุพชัย ปัญญาเอก ผู้จัดการโครงการฟาร์มกระบือทันสมัย (BMF) มูลนิธิเจริญโภคภัณฑ์ (ซีพี) กล่าวว่า รู้สึกเป็นเกียรติอย่างยิ่ง และ ขอขอบคุณทุกภาคส่วนที่มีส่วนร่วมในการขับเคลื่อนโครงการฟาร์มกระบือทันสมัย (BMF) จนได้รับรางวัลในครั้งนี้ รางวัลนี้ไม่ใช่เพียงความสำเร็จของทีมงานหรือองค์กรเราเท่านั้น แต่เป็นเครื่องสะท้อนถึงความร่วมมือของนักวิชาการ เกษตรกร และภาคเอกชน ที่มีเป้าหมายร่วมกันในการพัฒนากระบือไทยอย่างยั่งยืน

“ผมเชื่อมั่นว่า หากเรามีองค์ความรู้ที่ถูกต้อง มีเครื่องมือที่แม่นยำ และมีระบบสนับสนุนที่ดี กระบือไทยสามารถก้าวขึ้นมาเป็นสัตว์เศรษฐกิจหลักของประเทศได้อย่างแท้จริง พร้อมเสริมสร้างเศรษฐกิจฐานรากให้เติบโตไปพร้อมกับการอนุรักษ์ความหลากหลายทางชีวภาพ ตามแนวทางการพัฒนาอย่างยั่งยืน (SDGs) ขององค์การสหประชาชาติ” นายสุพชัย กล่าว

สำหรับโครงการฟาร์มกระบือทันสมัย (BMF) ถือกำเนิดขึ้นจากแนวคิดที่ต้องการยกระดับการเลี้ยงกระบือไทยจาก “การผลิตแบบดั้งเดิม” ไปสู่ “ระบบธุรกิจฟาร์มคุณภาพที่ขับเคลื่อนด้วยข้อมูล” (Data-driven Buffalo Farming) โดยมุ่งเน้นการสร้างองค์ความรู้และเครื่องมือทางวิทยาศาสตร์ที่ช่วยให้เกษตรกรสามารถเลี้ยงกระบือได้อย่างถูกต้องตามหลักวิชาการ ทั้งในด้านสุขภาพสัตว์ การป้องกันโรค การจัดการอาหาร ตลอดจนการคัดเลือกพันธุ์กระบือที่มีศักยภาพทางเศรษฐกิจอย่างแม่นยำ ปัจจุบันโครงการฟาร์มกระบือทันสมัย มีการดำเนินงานในพื้นที่ 9 จังหวัด ได้แก่ บุรีรัมย์ สุรินทร์ ศรีสะเกษ อุบลราชธานี ยโสธร นครพนม บึงกาฬ เลย และ ขอนแก่น มีฟาร์มเกษตรกรที่อยู่ในโครงการทั้งหมด 6 รุ่น จำนวน 58 ราย และมีจำนวนกระบือเพิ่มขึ้น 2,258 ตัว แบ่งเป็นแม่พันธุ์ 447 ตัว และลูก 613 ตัว (ข้อมูล วันที่ 30 มีนาคม 2568)

หนึ่งในผลงานสำคัญที่โครงการฯ ให้ความสำคัญและผลักดันมาอย่างต่อเนื่อง คือ “หนังสือความสามารถทางพันธุกรรมพ่อแม่พันธุ์กระบือไทย” หรือ Buffalo Sire and Dam Summary ซึ่งจัดทำขึ้นโดยความร่วมมือกับ หน่วยวิจัยเฉพาะทางพันธุศาสตร์สัตว์เขตร้อนชื้น (TAGU; Tropical Animal Genetic Special Research Unit) ภาควิชาสัตวบาล คณะเกษตร มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ นำโดย รองศาสตราจารย์ ดร.ศกร คุณวุฒิฤทธิรณ และคณะ

หนังสือฉบับนี้ใช้ เทคโนโลยีการประเมินคุณค่าทางพันธุกรรม (EBV: Estimated Breeding Value) ร่วมกับ ข้อมูลระดับจีโนม (Genomic Data) ในการวิเคราะห์ศักยภาพของพ่อแม่พันธุ์กระบือไทยอย่างละเอียด ไม่ว่าจะเป็นน้ำหนักตัว สัดส่วนโครงสร้าง ความสามารถในการถ่ายทอดลักษณะทางพันธุกรรม รวมถึงปัจจัยที่เกี่ยวข้องกับการเติบโตและประสิทธิภาพการผลิต ซึ่งช่วยให้การคัดเลือกพันธุ์กระบือไม่ต้องอาศัยเพียงประสบการณ์หรือการประเมินด้วยสายตาอีกต่อไป แต่สามารถใช้ข้อมูลเชิงวิทยาศาสตร์ในการประกอบการตัดสินใจได้อย่างมีประสิทธิภาพ

ปัจจุบัน โครงการ BMF ได้จัดทำหนังสือความสามารถทางพันธุกรรมฯ แล้วจำนวน 2 ฉบับ ได้แก่ ฉบับที่ 1 ในปี พ.ศ. 2566 และฉบับที่ 2 ในปี พ.ศ. 2568 โดยมีการอัพเดตข้อมูลใหม่ทุกสองปี ทั้งนี้ข้อมูลดังกล่าวจะต่อยอดไปสู่การพัฒนาฐานข้อมูลพันธุกรรมกระบือไทยในระดับประเทศ ช่วยลดอคติในการเลือกพ่อแม่พันธุ์ เร่งกระบวนการปรับปรุงพันธุ์ และสร้างความเข้มแข็งให้กับเครือข่ายเกษตรกรผู้เลี้ยงกระบือในระยะยาว

นอกจากการพัฒนาสายพันธุ์กระบือ โครงการฯ ยังมีการส่งเสริมให้เกษตรกรสร้างรายได้เสริมจากกิจกรรมในฟาร์ม เช่น การจำหน่ายมูลสัตว์ หญ้าเลี้ยงสัตว์ และการทำเกษตรผสมผสานตามแนวทางเกษตรทฤษฎีใหม่ เพื่อให้ฟาร์มกระบือสามารถพึ่งพาตนเองได้อย่างยั่งยืน พร้อมทั้งมีส่วนร่วมในการพัฒนาชุมชนโดยรอบพื้นที่

เป้าหมายระยะยาวของโครงการ BMF คือการสร้าง เครือข่ายเกษตรกรผู้เลี้ยงกระบือที่เข้มแข็ง และยกระดับ “ฟาร์มผลิตกระบือ (Buffalo Production Farm)” ให้กลายเป็น “ฟาร์มธุรกิจกระบือ” (Agri-business Buffalo Farm) ที่มีระบบข้อมูลรองรับการบริหารจัดการครบวงจร ทั้งในด้านการผลิต การตลาด และ การเพิ่มมูลค่าผลิตภัณฑ์ เพื่อสร้างขีดความสามารถ พัฒนาเยาวชนคนหนุ่มสาว ลูกหลาน เกษตรกร ให้เป็นผู้ประกอบการ สานต่อเจตนารมณ์ของพ่อแม่ และแข่งขันได้ทั้งในระดับภูมิภาคและระดับสากล

เครือเจริญโภคภัณฑ์ ในฐานะผู้สนับสนุนหลักของโครงการฯ มีความมุ่งมั่นในการขับเคลื่อน Soft Power ด้านเกษตรกรรมไทย โดยเฉพาะกระบือไทยที่มีบทบาทสำคัญในภาคการเกษตร วัฒนธรรม และประเพณีไทย ผ่านการสร้างองค์ความรู้ การพัฒนาอาชีพเกษตรกรรมอย่างยั่งยืน และการยกระดับคุณภาพชีวิตของเกษตรกรให้เป็นรูปธรรมอย่างยั่งยืน